CYFROWA
BANIALUKA

O teatrze

Teatr Banialuka jest jednym z najstarszych teatrów lalek w Polsce i jednym z najbardziej znanych w kraju i na świecie. Plastyczny rodowód teatru na wiele dziesięcioleci zadecydował o artystycznym obliczu Banialuki. Kształtowali go przede wszystkim artyści krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, a także inni zaproszeni do współpracy plastycy.

Od blisko 70 lat w Bielsku-Białej powstają widowiska, które pomimo różnorodności repertuarowej cechuje plastyczność, bogactwo środków formalnych, często inscenizacyjny rozmach (duże przedstawienia teatralne w wieloosobowej obsadzie aktorskiej). Tradycyjny repertuar dla najmłodszych uzupełniają widowisk skierowane do młodzieży i dorosłych. Obok inscenizacji klasyki literatury dziecięcej realizowane są teksty współczesnych polskich i światowych dramaturgów poruszające aktualne i ważne problemy dzisiejszego świata. Zawsze był to teatr poszukujący, zarówno w obszarze repertuaru jak i środków teatralnej ekspresji.

Ze swoimi przedstawieniami Banialuka odwiedziła kilkadziesiąt krajów świata, wśród nich wszystkie europejskie, a także Japonię, Chile i Stany Zjednoczone, Iran i Meksyk. Widowiska Banialuki prezentowane były podczas najważniejszych, międzynarodowych festiwali teatralnych (Awinion, Edynburg, Charleville-Mézières). Z teatrem współpracowało i współpracuje grono wybitnych artystów z Polski i zagranicy.              

Dbałość o najwyższy poziom artystyczny owocuje wieloma nagrodami oraz wyróżnieniami podczas konkursów, przeglądów i festiwali. Wśród licznych nagród są:

  • Nagroda Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej za Twórczość dla Dzieci i Młodzieży „Sztuka Młodym",
  • liczne Złote Maski: „Piękna i Bestia", „Zielony Wędrowiec", „Mr Scrooge", „W beczce chowany", „Calineczka”, „Król umiera”,  „Pierścień i róża”.
  • ATESTY ASSITEJ (Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Stowarzyszenia Teatrów dla Dzieci i Młodzieży)
  • Świadectwa Wysokiej Jakości i Poziomu Artystycznego dla wielu przedstawień Banialuki,
  • Nagrody w Konkursie Na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej,
  • nagrody przyznawane na festiwalach teatralnych.

Teatr Banialuka jest otwarty na świat. Chętnie podejmuje współpracę z zagranicznymi artystami, sam często wyjeżdża na festiwale i występy gościnne, a ponadto jest organizatorem (od 1966 roku) Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Lalkarskiej - jednego z najważniejszych w Europie i na świecie. Festiwal odbywa się w cyklu dwuletnim, a otwartość na wszelkie teatralne nurty, konwencje i stylistyki, a także zapraszanie do udziału w przeglądzie przedstawień adresowanych do widzów dorosłych, czyni bielski festiwal niezwykle atrakcyjnym. Od 1966 roku w Bielsku-Białej wystąpiło około 350 teatrów z ponad 50 krajów świata - ze wszystkich krajów Europy (poza San Marino i Luksemburgiem) oraz zespoły z Japonii, Chin, Hongkongu, Kuby, Tunezji, Tajwanu, Algierii, Argentyny, Brazylii, Kanady, Stanów Zjednoczonych, Mongolii, Izraela, Iranu, Turcji, Nowej Zelandii, azjatyckich krajów byłego Związku Radzieckiego, Indii, Indonezji, Wietnamu.

Na przestrzeni wielu lat istnienia Banialuka zgromadziła bogatą dokumentację działalności artystycznej w postaci publikacji książkowych i różnego rodzaju wydawnictw, a także wiele recenzji drukowanych w najważniejszych pismach lokalnych i ogólnopolskich.

 

Historia teatru

Banialuka - teatr zrodzony z pasji.
Pomysł, aby teatrowi dla dzieci nadać imię Banialuki – tytułowej bohaterki wierszowanej opowiastki Hieronima Morsztyna, wyszedł od Jerzego Zitzmana - jednego ze współzałożycieli bielskiego teatru lalek blisko siedemdziesiąt lat temu.
W 1947 roku dwaj młodzi zapaleńcy, miłośnicy sztuk plastycznych i lalek – Jerzy Zitzman i Zenobiusz Zwolski postanowili założyć, w ówczesnym Bielsku, Teatr Kukiełek Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci Banialuka.
Początki nie były łatwe. Pierwsze lata działalności teatru naznaczone były przez trud budowania własnego repertuaru, kompletowanie zespołu aktorskiego, poszukiwanie własnej, w pełni przystosowanej sceny, oraz oczywiście prezentację widowisk, które w tamtych czasach grywane były głównie w terenie. Aktorzy nie zważając na trudy tułaczki i niewygody wynikające z braku zaplecza technicznego z działalnością objazdową, docierali w niemal wszystkie zakątki regionu.


Budynek teatru
W latach 1947 – 1958  teatr zmieniał swoją siedzibę czterokrotnie.
Początkowo mieścił się w dawnej restauracji przy ulicy 1 Maja 7 (obok kina Rialto).
Od października 1948 roku siedziba teatru została przeniesiona na ul. 3 Maja 10 (obecny budynek NOT).
Po pożarze tejże sceny w 1950 roku teatr przeniósł się na ulicę Chopina do dawnej loży masońskiej „B’nej B’rith”.
W roku 1951 rozpoczęte zostały przygotowania do przystosowania budynku klubu sportowego „Makabi” (budynek pochodzi z 1934 roku) otrzymanego od prawnych następców izraelickiej Grupy Wyznaniowej dla potrzeb teatru lalek. Wnętrza teatru zaprojektował architekt Andrzej Pawłowski, scenę Kazimierz Górski.  Prace budowlane rozpoczęto w 1953 roku, a pierwsza premiera w budynku przy ulicy Mickiewicza odbyła się w 1958 roku.


Dyrekcja
Od 1 stycznia 1950 roku Banialuka została upaństwowiona i włączona do Centralnej Dyrekcji Państwowych Teatrów Lalek w Warszawie (z siedzibą w Łodzi). Zespół teatralny zyskiwał doświadczenie sceniczne i nawiązywał kontakty artystyczne (w 1948 roku teatr odwiedził Siergiej Obrazcow). W 1951 roku Zenobiusz Zwolski odszedł z Banialuki. Wkrótce do zespołu dołączył Aleksander Andrzej Łabiniec artysta-plastyk, który przez blisko 60-lat związany był z bielską scena lalkową, a w latach 1958 – 1962 pełnił funkcję dyrektora artystycznego. W tym czasie dyrektorami naczelnymi teatru byli: Jerzy Schoenborn, Andrzej Uramowicz i Mieczysław Górkiewicz.


W roku 1965 dyrektorem naczelnym i artystycznym ponownie został Jerzy Zitzman. W tym czasie Banialuka była - już w Bielsku-Białej – prężnie działającym ośrodkiem kulturalnym i inicjatorem życia artystycznego. W 1966 roku został zorganizowany przegląd teatrów z Polski i Czechosłowacji, który niebawem stał się jednym z najważniejszych festiwali lalkowych w Europie. Na bielskiej scenie eksperymentowano z formą, poszukiwano coraz to nowych środków artystycznej ekspresji, tworzono przedstawienia, o wysmakowanej plastyce. Z czasem repertuar dla widzów najmłodszych został poszerzony o spektakle dla młodzieży i dorosłych.
Zespół teatru rozpoczął podróże zagraniczne (Banialuka była pierwszym teatrem lalkowym, który występował zagranicą). Z czasem bielscy lalkarze prezentowali swoje widowiska na najważniejszych festiwalach teatralnych na świecie m.in. w Edynburgu czy Charleville Mezieres.


W 1991 roku prowadzenie teatru obejmuje Aleksander Antończak,  który pełnił tę funkcję do 1996 roku.


Na przełomie lat 1996 - 1997 p.o. dyrektora Banialuki był Jan Chrząszcz.


Od 1997 roku dyrekcję teatru objął Krzysztof Rau.  Nowy dyrektor przekształcił go w Ośrodek Teatralny Banialuka zrzeszający odrębne zespoły teatralne: ¾ Zusno, Silnia!, Witak, Luka, Dwaj Panowie X. Równolegle z działalnością repertuarową w teatrze prężnie prowadzona była działalność edukacyjna. To w tym okresie w Banialuce odbywały się warsztaty mistrzowskie prowadzone przez Leszka Mądzika, Petera Schumanna, Josefa Kroftę i Joana Baixasa.


Po odejściu Krzysztofa Raua w 2000 roku krótko funkcję dyrektora pełniła Renata Kamińska, następnie w 2001 roku teatr przejmuje Piotr Tomaszuk. Twórca teatru Wierszalin przeniósł do Bielska-Białej repertuar tego teatru, sprowadził też do Banialuki aktorów związanych z Wierszalinem. Niektórzy pozostali w Bielsku-Białej.


W latach 2003-2004 dyrektorem naczelnym teatru był Mirosław Malaga. W tym czasie funkcję dyrektora artystycznego objęła Lucyna Kozień (kierownik literacki teatru od 1981 roku), która od 2005 roku do dnia 31 sierpnia 2019 nieprzerwanie sprawowała funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego.

Od 1 września 2019 roku Dyrektorem Naczelnym i Artystycznym Teatru Lalek Banialuka i Dyrektorem Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Lalkarskiej w Bielsku-Białej został Jacek Popławski – aktor, reżyser, menedżer kultury. Absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie (ob. Akademia Sztuk Teatralnych im. St. Wyspiańskiego), Wydziału Lalkarskiego we Wrocławiu.


Zespół aktorski
Pierwszy zespół aktorski Banialuki składał się z grupy entuzjastów. Swojego fachu uczyli się w praktyce – na scenie. „Poruszacze” jak ich wówczas nazywano byli przyuczani do zawodu, a z czasem, po zdaniu egzaminu, stawali się pełnoprawnymi aktorami. Swoich sił w tym wymagającym zawodzie mógł więc spróbować każdy.
Aktualny, wielopokoleniowy zespół aktorski stanowią zarówno aktorzy, którzy swój warsztat zdobywali bezpośrednio na scenie, jak i absolwenci uczelni teatralnych – Akademii Teatralnej w Białymstoku i Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu.



Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

 

www.250teatr.pl